นับแต่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสรู้ธรรมคือ อวริยสัจ 4 (ธรรมอันเป็นความจริง 4 ประการ) แล้วนั้น พระองค์ได้ทรงเสวยวิมุตติสุข (สุขที่เกิดจากการหลุดพ้นจากกิเลข) เป็นเวลา 7 สัปดาห์ โดยแต่ละสัปดาห์
ได้ทรงเสด็จประทับสถานที่ต่าง ๆ ดังที่เราจะพบเห็นการนำมาสร้างเป็นพระพุทธรูปปางต่าง ๆ นั้นเอง การเสวยวิมุตติสุขเป็นการระลึกถึงธรรมที่ตรัสรู้ ระลึกถึงบุคคลที่จะสอนธรรมให้รู้ตาม พระองค์ได้รำลึกถึง อาจารย์ที่สั่งสอนมา คือ อาฬารดาบสและอุทกดาบส แต่ทรงทราบว่า ทั้งสองอาจารย์ได้สิ้นชีพแล้ว ดังนั้นจึงระลึกปัญจวัคคีย์ (นักบวช 5 คน) ที่เคยดูแลปรนนิบัติในสมัยบำเพ็ญทุกรกิริยา และตอนี้ได้มาอาศัยอยู่ที่ป่าอิสิปปตนมฤคทายวัน
เมื่อระลึกได้ดังนั้นก็เสด็จไปที่ป่าอิสิปปตนมฤทายวัน แขวงพาราณสี จากนั้นก็ทรงสอนธรรมจักรกัปปวัตนสูตร สอนสิ่งที่ไม่ควรปฏิบัติ 2 อย่าง คือ การทรมานตนเองให้ลำบาก และการปฏิบัติตนหย่อนยานให้ไหลไปตามกิเลส ทรงแนะนำให้ปฏิบัติตามแนวทางแห่งมรรค มีองค์ 8 (ปฏิบัติตามทางสายกลาง) จากนั้นก็สอนอริยสัจ 4 ซึ่งทำให้หัวหน้าปัญจวัคคีย์ ชื่อ โกณฑัญญะพราหมณ์ มีดวงตาเห็นธรรม จึงขออุปสมบทเป็นพระภิกษุ (รูปแรก)ในพระพุทธศาสนา ส่วนอีก 4 ท่าน ก็เห็นตามธรรมที่ได้รับฟัง เป็นลำดับต่อมา เมื่อพระปัญจวัคคีย์ทั้ง 5 ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุหมดแล้ว ทรงสอนอนัตตลักขณสูตร ทำให้บรรลุหลุดพ้นจากกิเลสทั้งปวง เป็นพระอรหันต์
ดังนั้นวันสำคัญวันนี้ คือ วันพระสงฆ์ ทำให้พระรัตนตรัยครบ 3 ประการ คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ เมื่อมีการประกาศศาสนาออกไปจึงเจริญรุ่งเรืองมาถึงเมืองไทย คนไทยก็ยึดถือปฏิบัติเป็นแนวทางชองชีวิตตามหลักของพระพุทธศาสนที่ว่า " ละความชั่ว ทำความดี ทำใจให้ผ่องใส " มาจวบจนปัจจุบันนี้
